سیستم از بالا درست می شود یا از پایین؟

یکی از سوالات چالش بر انگیزی که در دوران دانشگاه و در اوایل جوانی همه با آن درگیر می شوند این است که یک سیستم و یا یک کشور باید از بالا به پایین اصلاح شود و یا از پایین به بالا؟

اگر بخواهم مقدمه ای بر این بحث بنویسم و منظور خود را بیشتر توضیح دهم باید اشاره کنم که برخی افراد مانند اینجانب قبلا معتقدم بودیم که نفرات و اعضای پایین یک هرم قادر هستند با اصلاح خود و افراد نزدیک به خود باعث ایجاد تحول و اصلاح شوند. این تفکر در ظاهر بسیار زیبا و ظاهرا اجرایی می نمود . دیدگاه این بود که با اصلاح خودمان و درست انجام دادن کارها و خوب بودن کمک کم باعث بهبود کل سیستم می شویم. ولی در چه حد و در چه سطح و در چه زمانی؟

 

نکته این است که اصلاح یک سیستم نادرست توسط یک یک نفران زیرین امکان پذیر است ولی به شر و شروطی:

اولا وقتی صحبت از یک سیستم می کنیم آیا آن سیستم مشخصه های مربوطه را دارد؟ یعنی اصلا سیستم سالم است؟ اگر سیستم سالم نباشد اصلا بازخورد نمی گیرد.

دوما آیا آن سیستم بر پایه نفرات بنیان نهاده شده است؟ اکثر شرکتها و سیستمهایی که ما با آن مواجه هستیم اصلا بر پایه نفرات و تخصص آنها بنیان نهاده نشده است و هیچگونه ارتباط منطقی ای بین نفرات پایین هرم و بالای هرم برقرار نیست. حتی کسب درآمد آن شرکت هم ربطی به نفرات زیردست ندارد.

سوما آیا این نفرات پایینی که قصد اصلاح دارند چند نفر هستند؟

چهارما آیا چقدر زمان نیاز دارند؟

 

خلاصه پس از تحلیل و تجزیه های مختلف که بر روی ساختارها انجام می دهیم و با گذشت زمان و کسب تجربه به این نتیجه می رسیم که این جمله اصلاح سیستم ها از پایین به بالا باید صورت پذیرد، در کشورهایی مانند ما، اصلا درست نیست و به هیچ وجه کاربرد ندارد.

 

اگر یک سیستم کاملی شکل گرفته باشد و نیاز به اصلاحات داشته باشد و یا از مسیر منحرف شده باشد شاید نفرات پایینی بتوانند موثر باشند. ولی وقتی هیچ سیستمی وجود نداشته باشد آنگاه اصلا اصلاحات را نمی توان از پایین شروع کرد.

 

بطور خلاصه نظر اینجانب این است که در عدم وجود سیستم سالم اصلاحات از پایین عملا ناممکن است. حتما شروع باید از بالای هرم انجام شود.

 

عین الیقین دارم که اصلاحات در کشورهایی مانند ما حتما باید از بالا به پایین انجام شود.